Sanj Same Shamaliyo | Poem

1. સાંજ સમે શામળિયો (કાવ્ય)

(હેતુલક્ષી પ્રશ્નો)

1. ‘સાંજ સમે શામળિયો’ નો કાવ્યપ્રકાર જણાવો.

        ઉત્તર: ગીત - કાવ્ય

2. નરસિંહ મહેતાનો જન્મ ક્યાં થયો હતો ?

        ઉત્તર:  તળાજા (ભાવનગર જિલ્લો)

3. ગુજરાતી ભાષાના ‘આદિકવિ’ નું બિરૂદ કોને મળ્યું છે ?

        ઉત્તર:  નરસિંહ મહેતાને

4. નરસિંહ મહેતાનું બાળપણ ક્યાં વીત્યું ?

        ઉત્તર:  જૂનાગઢમાં

5. નરસિંહ મહેતાનાં પદોમાં શેની ઊંચાઈ જોવા મળે છે  ?

        ઉત્તર:  અધ્યાત્મની ઊંચાઈ

6. નરસિંહ મહેતાનાં પ્રભાતિયાં કયા છંદમાં લખાયાં છે ?

        ઉત્તર: ઝૂલણા છંદમાં

7. નરસિંહ મહેતાની રચનાઓ (કૃતિઓ) જણાવો.

        ઉત્તર:  1.હિંડોળાનાં પદ 2.વસંતનાં પદ 3.કૃષ્ણલીલા

     4.હાર 5.હૂંડી 6.મોસાળું 7. વિવાહ અને શ્રાદ્ધ  

8. કૃષ્ણના મનમોહક રૂપનું વર્ણન કયા કાવ્યમાં કરવામાં આવ્યું છે ?

        ઉત્તર: ‘સાંજ સમે શામળિયો’ કાવ્યમાં

9. ગોવાળોમાં કોણ શોભી રહ્યું છે ?

        ઉત્તર:  ગિરધર (કૃષ્ણ)

10. ગોવાળોમાં ગિરધર કેવા શોભી રહ્યા છે ?

        ઉત્તર: તારામંડળમાં શશિયર અને સોનામાં જડેલા હીરાની જેમ 

11. ‘હરિ હળધરનો વીરો’ એટલે ?

        ઉત્તર:  બલદેવજી (બલરામ)ના ભાઇ 

12. ભગવાન શ્રીકૃષ્ણએ....

        ઉત્તર: પીળા રંગનાં વસ્ત્રો(પીતાંબર) પહેર્યાં છે. 

13. શ્રીકૃષ્ણની શોભા જોઇને નરસિંહ મહેતા...

        ઉત્તર:  હરખ પામી રહ્યા છે.

14. સાંજ સમયે શામળિયો ક્યાંથી આવે છે  ?

        ઉત્તર:  વૃંદાવનથી

15. સાંજ સમયે આવતા શામળિયાની સાથે કોણ કોણ છે ?

        ઉત્તર:  ગોધણ અને ગોવાળો

16. નરસિંહ મહેતાએ ‘બલરામ’ માટે કયો શબ્દ પ્રયોજ્યો છે ?

        ઉત્તર:  હળધર  

17. કૃષ્ણ કોના ભાઈ છે ?

        ઉત્તર:  હળધર (બલરામ) ના  

18. ‘સાંજ સમે શામળિયો’ ના રચયિતા (કર્તા) અથવા કવિ કોણ છે ?

        ઉત્તર:  નરસિંહ મહેતા

19. નરસિંહ મહેતાએ ‘ગિરધર’ શબ્દ કોના માટે પ્રયોજ્યો છે  ?

        ઉત્તર:  શ્રીકૃષ્ણ માટે

20. વહાલાજી અથવા શ્રીકૃષ્ણનું રૂપ કેવું છે ?

        ઉત્તર:  મહાશુભકારી   

21. શ્રીકૃષ્ણએ શિર(માથા) ઉપર શું ધારણ કર્યું છે?

        ઉત્તર:  મોરમુગટ  

22. શ્રીકૃષ્ણના કાનમાં શું ઝૂલે છે ?

        ઉત્તર:  કુંડળ

23. શ્રીકૃષ્ણએ શેની પછેડી ધારણ કરી છે  ?

        ઉત્તર: ફૂલની

24. શ્રીકૃષ્ણની ફૂલની પછેડી શેનાથી મહેકે  છે ?

        ઉત્તર:  ચુઆ-ચંદનથી

25. ‘ચુઆ’ શબ્દનો અર્થ શું થાય ?

        ઉત્તર:  સુગંધી તેલ 

26. નરસિંહ મહેતાનાં મનમાં કોણ મોહ ઉપજાવે છે?

        ઉત્તર:  શ્રીકૃષ્ણનું મનમોહક રૂપ અથવા શ્રીકૃષ્ણ  

27. નરસિંહ મહેતા શું જોઇને હરખી રહ્યા છે ?

        ઉત્તર:  શ્રીકૃષ્ણની શોભા

28. ‘ઓઢવાની જાડી ચાદર’ શબ્દસમૂહ માટે એક શબ્દ આપો.

        ઉત્તર:  પછેડી

29. ‘સાંજ સમે શામળિયો’ કાવ્યમાં નરસિંહ મહેતાની શ્રીકૃષ્ણ પ્રત્યેની કયા પ્રકારની ભક્તિ વ્યક્ત થઇ છે ? 

        ઉત્તર:  પ્રેમલક્ષણા ભક્તિ

30. ‘એક જાતનું સુગંધી લાકડું’ શબ્દસમૂહ માટે એક શબ્દ આપો.

        ઉત્તર:  ચંદન 

31. ‘તેમ ગોવાળમાં ગિરધર શોભે, હરિ હળધરનો વીરો.’ રેખાંકિત સંજ્ઞાઓના પ્રકાર જણાવો.

        ઉત્તર:  ગોવાળ -   જાતિવાચક સંજ્ઞા   

               ગિરધર -  વ્યક્તિવાચક સંજ્ઞા

32. ‘સાંજ સમે શામળિયો વહાલો, વૃંદાવનથી આવે.’ રેખાંકિત સંજ્ઞાના પ્રકાર જણાવો. 

        ઉત્તર:  શામળિયો અને વૃંદાવન બન્ને વ્યક્તિવાચક સંજ્ઞા

33. ‘વહાલાજીનું રૂપ મહાશુભકારી. રસિયા વિણ કેમ રહીએ ?’ રેખાંકિત વિશેષણને ઓળખો.

        ઉત્તર:  મહાશુભકારી - ગુણવાચક વિશેષણ 

34. ‘મોર મુગુટ, શિર સુંદર  ધરિયો,

                                     કાને  કુંડળ  લહેકે;

       પહેર્યાં પીતાંબર,ફૂલની પછેડી,

                                     ચુઆ-ચંદન મહેકે.’

     આ પંક્તિઓમાં કયો અલંકાર છે ?

        ઉત્તર:  અંત્યાનુંપ્રાસ અલંકાર    

* નીચેની કાવ્યપંક્તિઓ પૂર્ણ કરો.

35.‘સાંજ સમે શામળિયો..........,વૃંદાવનથી આવે.’

       ઉત્તર: ‘સાંજ સમે શામળિયો  વહાલો, વૃંદાવનથી આવે.’  

36. ‘તારામંડળમાં જેમ............શોભે હેમે જડિંગ હીરો.’

        ઉત્તર: ‘તારામંડળમાં જેમ શશિયર શોભે હેમે જડિંગ હીરો.’

37. ‘વહાલાજીનું રૂપ..............,રસિયા વિણ કેમ રહીએ ?’   

        ઉત્તર: ‘વહાલાજીનું રૂપ મહાશુભકારી, રસિયા વિણ કેમ રહીએ ?’   

* નીચેનાં વિધાનો ખરાં છે કે ખોટાં તે જણાવો.

38. સાંજ સમે શામળિયો મારો, વૃંદાવનથી આવે.

        ઉત્તર:  ખોટું

39. આગળ સાજન, પાછળ ગોધન, મનમાં મોહ ઉપજાવે.

        ઉત્તર:  ખોટું  

40. આળ કરી આલિંગન દીધું તન-મન મુખ પર વારું.

       ઉત્તર: ખરું   

41. પહેર્યાં પિતાંબર , ફૂલની પછેડી, સુખડ-ચંદન મહેકે.

        ઉત્તર:  ખોટું